Μια εισαγωγή στο γιατί και το πώς των θρησκειών

Στον αναπτυγμένο κόσμο ζούμε σε εποχή που η προσέγγιση της φυσικής πραγματικότητας γίνεται πια με την εγκυρότητα της επιστήμης. Αυτό σημαίνει ότι αναζητάμε μια επιστημονική εξήγηση και κατανόηση των εμπειριών μας - γι αυτά που βλέπουμε να υπάρχουν και να συμβαίνουν γύρω μας και σε μας τους ίδιους - κι όχι μια φαντασιακή υπερβατική δοξασία δικαιολόγησής τους.

Έτσι, μελετώντας το παρελθόν του είδους μας και του πολιτισμού μας, γίνεται ευδιάκριτο ότι αυτό κυριαρχήθηκε από την τάση να επινοείται πάντα μια φανταστική εξήγηση της αιτίας και της λειτουργίας των φαινομένων εκείνων για τα οποία δεν υπήρχε μια καταλυτικά πειστική εμπράγματη εξήγηση. Αφού επιστήμη δεν υπήρχε και η όποια τεχνολογία ήταν εμπειρική κι όχι διερευνητική της φυσικής νομοτέλειας. Η φανταστική εξήγηση ήταν μάλιστα ΥΠΕΡΑΝΘΡΩΠΗ, επινοούσε δηλαδή οντότητες και δυνατότητες που ξεπερνούσαν κατά πολύ το ανθρώπινο μέτρο. Όχι "υπερφυσική", το υπερφυσικό δεν υπήρχε σαν έννοια μια και δεν υπήρχε γνώση του φυσικού και των ορίων του. Χωρίς την επίγνωση των ορίων του φυσικού και του δυνατού κάθε φαντασίωση μπορούσε να εκλαμβάνεται ως μέρος της "πραγματικότητας". Αυτό είναι και λέγεται ΠΙΣΤΗ. Έτσι ξεκίνησε κι εξελίχθηκε η πίστη σε πνεύματα και σε μαγείες, σε ξωτικά και δαίμονες και δεισιδαιμονίες, σε θεότητες, σε θεούς, στο Θεό.

Η εξέλιξη της ανθρώπινης διανόησης από την αυγή της μέχρι και πρόσφατα κυριαρχείται από αυτό που σήμερα, εκ των υστέρων, αποκαλούμε ΜΥΘΙΚΟ. Σε επόμενα άρθρα θα εξετάσουμε το γιατί και πώς συνέβη και το είδος μας μπήκε και διανύει το δρόμο του ασύστολου για το κάθε τι ΜΥΘΟΥ κι όχι εκείνον μιας βαθμιαίας επισώρευσης πραγματιστικής γνώσης. Θα δούμε ότι οι άνθρωποι για να αντιμετωπίσουν  τον ΦΟΒΟ της αδυσώπητης πραγματικότητας, τις ανασφάλειες και την ψυχική τους αδυναμία εύκολα συμβιβάζονται και παραδίδονται σε κάποιο μεταφυσικό αφήγημα που τους κάνει να ΝΟΜΙΖΟΥΝ ότι τους παρέχει μιαν ασφάλιση. Αυτό ακόμα και σήμερα· που σημαίνει ΗΘΕΛΗΜΕΝΗ κι ΕΓΝΩΣΜΕΝΗ παράδοση στο μεταφυσικό, ενώ ΞΕΡΟΥΝ ότι δεν μπορεί να είναι αλήθεια. Στο παρελθόν είχαν και το ελαφρυντικό της άγνοιας.

Και σε αυτή την τάση πάτησαν και την εκμεταλλεύτηκαν οι ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ πάροχοι του μεταφυσικού αφηγήματος, ως μάγοι, σαμάνοι, μάντεις, ιερείς, ιερατεία, θρησκευτικά συστήματα, εκκλησίες,  για να σκλαβώνουν τον κοσμάκη, να τον αιχμαλωτίζουν νοητικά και υλικά σε ποίμνια, και να τον συγκυβερνούν σε συμπαιγνία με την εκάστοτε κοσμική εξουσία. Και να τον ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΟΝΤΑΙ. Είναι αυτοί που κάνουν τους υπηκόους μιας πολιτικής αρχής - που μπορεί να είναι σπάνια ευνοϊκοί, συνήθως αδιάφοροι και συνηθέστερα αρνητικοί ή και εχθρικοί απέναντί της - "πιστούς", δέσμιους με τα μεταφυσικά δεσμά της πίστης στην αποπλάνηση που τους επιβάλει. Κάνοντάς τους να μην τα θεωρούν δεσμά αλλά να νομίζουν ότι πιστεύουν από ελεύθερη επιλογή τους το αληθινό και σωστό. Και έτσι να χειραγωγούνται προς την κατεύθυνση που το ευχαριστημένο ή δυσαρεστημένο με την πολιτική αρχή ιερατείο ανάλογα επιλέγει. Η σχέση βλέπεις των εκκλησιών και των πιστών τους είναι αδιάρρηκτη, ο πιστός μιας θρησκείας είναι αυτόματα "ποίμνιο" της εκκλησίας της. Χωρίς κριτική σκέψη ως προς αυτήν. Ενώ η σχέση κυβερνήτη - υπηκόου υπόκειται στην κριτική σκέψη του δευτέρου, στον ισολογισμό του συμφέροντός του. 

Η κάθε εκκλησία λοιπόν έφερνε και φέρνει στην πολιτική εξουσία τους πολίτες-αρνιά. Και επειδή τα φέρνει και τα διατηρεί σε "αρνίσια" κατάσταση, θέλει το μερτικό της από την εκμετάλλευσή τους. Η μοιρασιά άλλοτε γίνεται χωρίς τριβές κι άλλοτε με τριβές μεταξύ των δύο πόλων της εξουσίας , όπου τριβές μπορεί να σημαίνει ίντριγκες, δολοπλοκίες, αφορισμούς, δολοφονίες, πολέμους με αθώα θύματα και ότι πιο βρώμικο και βλαβερό για τον κοσμάκη μπορεί να βάλει ο νους σας. Σε αυτή τη σχέση Εκκλησίας – Κράτους η Εκκλησία λέει: "Εγώ θα σου τους έχω μαντρωμένους μέσα στο μαντρί του μεταφυσικού Φόβου και διαθέσιμους για άρμεγμα, κι εσύ θα με τιμάς τα μέγιστα επιβεβαιώνοντας συστημικά την αίγλη και την αυθεντία μου, και βέβαια θα αρμέγω πρώτη εγώ και θα πλουταίνω την οργάνωση και τα στελέχη μου, ενώ εσύ θα έχεις την ησυχία σου από λαϊκές αναταράξεις μέσα από την ευλογία μου των πράξεών σου, και έτσι θα έχεις τους φόρους σου και τις απολαβές σου· όσο βέβαια τηρείς αυτόν τον κανόνα". Η λυκοσυμμαχία αυτή ίσχυσε παντού και πάντα μέσα στους αιώνες εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, από τις αρχαϊκές κοινωνικές δομές στις αυτοκρατορίες και στα σύγχρονα κράτη. Ώστε, ύστερα από τόσο παρελθόν ο διαχωρισμός Κράτους – Εκκλησίας εδώ σε μας να καταντάει να μοιάζει …ασύμβατος με την ανθρώπινη φύση!